Andrea Calabrò: Το παρελθόν και το μέλλον των οικογενειακών επιχειρήσεων

Πρόκειται για έναν από τους πλέον έγκυρους ερευνητές σε θέματα οικογενειακών επιχειρήσεων, ενώ έχει καταφέρει να συγκεντρώσει την προσοχή της διεθνούς ακαδημαϊκής σκηνής χάρις στις πρωτοποριακές έρευνές του για τις... αρετές του νεποτισμού, τον κανόνα της διαδοχής του πρωτότοκου (primogeniture) και τη διεθνοποίηση των οικογενειακών επιχειρήσεων. Ο Andrea Calabrò, καθηγητής του IPAG Business School στη Γαλλία μας προσφέρει μοναδικά insights για το branding και τη στρατηγική των οικογενειακών επιχειρήσεων, ενόψει της παρουσίασής του στο 5ο Family Business Forum της KPMG.

Οι γυναίκες κερδίζουν ολοένα και περισσότερο έδαφος στην ηγεσία του επιχειρηματικού κόσμου. Ποια είναι η εικόνα στις οικογενειακές επιχειρήσεις;

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις με το σύνολο του επιχειρηματικού κόσμου αναφορικά με το inclusiveness. Σε διαφορετικές χώρες, καταγράφονται πλέον πολλές περιπτώσεις θυγατέρων που παίρνουν τα ηνία της οικογενειακής επιχείρησης από τον πατέρα τους, ωστόσο καλούνται και αυτές να κατανικήσουν τα φυλετικά στερεότυπα, σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον. Και ενώ δεν υπάρχουν δεδομένα που να συνδέουν άμεσα την απόδοση μιας οικογενειακής επιχείρησης με τη “γυναικεία” διοίκηση, η συμμετοχή γυναικών στην “κούρσα διαδοχής” διευρύνει τα διαθέσιμα ταλέντα για θέσεις ηγεσίας -κάτι το οποίο έχουν μεγάλη ανάγκη οι οικογενειακές επιχειρήσεις σήμερα.

Η ένταξη των επόμενων γενεών στην οικογενειακή επιχείρηση φέρει το πλεονέκτημα της “άρρητης γνώσης” (tacit knowledge), της γνώσης δηλαδή για την αγορά, την επιχείρηση και τον κλάδο που μόνο μέσω της εμπειρίας καταγράφεται ως “περιουσιακό στοιχείο” της οικογενειακής επιχείρησης· η γνώση αυτή μεταδίδεται με διαφορετικό τρόπο ανάμεσα σε γονείς και υιούς απ' ότι ανάμεσα σε γονείς και κόρη. Ως εκ τούτου, η “συστημική” απόκλιση γυναικών από την ηγεσία των οικογενειακών επιχειρήσεων αφήνει ανεκμετάλλευτα πεδία άρρητης γνώσης, άρα και ευκαιρίες ανάπτυξης.

Ποιες είναι οι βασικές παράμετροι “διεθνοποίησης” των οικογενειακών επιχειρήσεων;

Η επέκταση σε διεθνείς αγορές είναι σημαίνουσα στρατηγική επιλογή σήμερα, και οι οικογενειακές επιχειρήσεις το έχουν συνειδητοποιήσει. Στη δική τους περίπτωση όμως, η διεθνοποίηση μπορεί να ακολουθήσει διαφορετικά κανάλια -χαρακτηριστικό παράδειγμα, η πρόθεση της επόμενης γενεάς να επεκταθεί στο διεθνές περιβάλλον. Σε αυτή την περίπτωση, είναι σημαντικό να δοθεί στην επόμενη γενεά η ευκαιρία να αξιοποιήσει τις γνώσεις της και να αναζητήσει νέες ευκαιρίες ανάπτυξης για την οικογενειακή επιχείρηση

Στην περίπτωση που μια οικογενειακή επιχείρηση αντιμετωπίζει περιορισμούς, όπως ελλιπή γνώση μιας ξένης αγοράς ή περιορισμένους οικονομικούς πόρους, μπορεί και πάλι να επεκταθεί, εάν δικτυωθεί με οικογενειακές επιχειρήσεις της αγοράς-στόχου. Οι “συνασπισμοί” οικογενειακών επιχειρήσεων μπορεί να αποδειχθούν εξαιρετικά επιτυχημένοι, καθώς η λογική και η κουλτούρα των οικογενειακών επιχειρήσεων είναι ομοιογενείς ανά τον κόσμο. Οικογενειακές αξίες, επιχειρηματικό πνεύμα και η επιθυμία να διατηρηθεί η επιχείρηση οικονομικά υγιής για την επόμενη γενεά είναι παράμετροι που χαρακτηρίζουν κάθε οικογενειακή επιχείρηση, ανεξαρτήτως του περιβάλλοντος στο οποίο δραστηριοποιείται. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι εύκολο για μια οικογενειακή επιχείρηση να αναζητήσει κοινά συμφέροντα μια μια άλλη οικογενειακή επιχείρηση σε ξένη αγορά.

Ποια είναι τα υπέρ και τα κατά του να προβάλλεται η “οικογένεια”, στο πλαίσιο branding της επιχείρησης;

Στο σύγχρονο διεθνοποιημένο και ψηφιοποιημένο περιβάλλον, η έμφαση στον οικογενειακό χαρακτήρα μιας επιχείρησης, με mottos όπως “η οικογενειακή μας επιχείρηση μετρά 5 γενεές παρουσίας”,  προσδίδει υπολογίσιμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Έννοιες όπως η εντοπιότητα, ο εθνικός χαρακτήρας, η παράδοση και η κληρονομιά έχουν σχεδόν πάντα θετικό πρόσημο στην επικοινωνιακή στρατηγική των οικογενειακών επιχειρήσεων -ιδιαίτερα εάν συνδυάζονται με δημιουργικότητα και καινοτομία.

Στον αντίποδα, σε κάποιους ανθρώπους, η οικογενειακή επιχείρηση δημιουργεί συνειρμούς μυστικοπάθειας, αναξιοκρατίας, νεποτισμούς και αδιαφάνειας.  Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι η αναφορά στην οικογένεια προσδίδει επικοινωνιακή αξία όταν η επιχείρηση έχει να επιδείξει ταυτόχρονα και καλές πρακτικές διακυβέρνησης, διαφανείς διαδικασίες και προτεραιότητα στο συμφέρον της επιχείρησης.